Patent Duktus Arteriyozus (PDA)
Duktus arteriyozus, aorta (ana atardamar) ile pulmoner arter (akciğer atardamarı) arasında bulunan bir damar bağlantısıdır (Şekil 1). Bebeğin anne karnındaki dolaşımı için gereklidir. Ancak doğumla birlikte işlevini yitirir ve doğumdan birkaç saat veya birkaç gün içinde kendiliğinden kapanır. Bu damar bağlantısının doğumdan sonra açık kalması, patent duktus arteriyozus (PDA) olarak adlandırılır.
PDA anomalisinde, aorta yoluyla vücuda pompalanan oksijenden zengin kanın bir kısmı, bu bağlantı yoluyla, pulmoner artere, yani tekrar akciğerlere döner. Bu ise akciğer atardamarına aşırı kan gitmesine, basınç yükselmesine (pulmoner hipertansiyon (PH)) ve kalbin sol karıncığının aşırı yüklenmesine neden olur. Hastalığın belirtileri, bağlantının genişliğine ve hastanın yaşına göre değişebilir. Eğer duktus arteriyozus büyük ise, çocuk çabuk yorulur, büyümesi gecikir, solunumu hızlıdır ve sık akciğer infeksiyonu geçirir. Duktus arteriyozus çapı küçükse, çocuk tamamen sağlıklı görünebilir ve tek bulgu üfürüm duyulması olabilir.
PDA’ dan geçen kan miktarına ve hastanın etkilenme derecesine göre tedavi planlanır. Hastaların çoğunluğunda ameliyata gerek kalmadan, anjiyo laboratuarında, kasıktan ilerletilen kateterler yardımı ile “şemsiye” veya “coil” adı verilen birtakım cihazlar kullanılarak kapatılabilir. Bu işlemin mümkün olmadığı durumlarda ise, ameliyat ile PDA bağlanır. Ameliyatta göğüs kafesinin sol-yan tarafından yapılan küçük bir kesi ile PDA’ ya ulaşılır. Kalbin durdurulmasına veya kalp-akciğer makinesinin kullanılmasına gerek olmaz. Girişimlerin hayati riski genellikle düşüktür (% 1 ve altında). Girişim tam iyileşme ile sonuçlanır.
PDA anomalisine, prematüre (erken doğan) bebeklerde daha sık rastlanır. Bebekte kalp yetmezliği, solunum cihazından ayrılamama gibi sorunlara yolaçabilir. Zamanında doğan bebeklerden farklı olarak, prematüre bebeklerde bazı ilaçlar (ibuprofen gibi) kullanılarak PDA’ nın kapanması sağlanabilir. İlaçlara yanıt alınamaz ise, cerrahi girişim planlanır. Çok düşük kilolu bebeklerde dahi başarılı sonuçlar elde etmek mümkündür.
PDA, pekçok farklı doğumsal kalp anomalisine eşlik edebilir. Eşlik ettiği anomaliye göre tedavi planı değişebilir. Akciğer damarı veya aort damarı tıkalı doğan bazı bebeklerde ise, tıkalı olan tarafta dolaşımın sürdürülebilmesi için, PDA’ nın açık kalmasına ihtiyaç olabilir. Bu bebeklerde girişim yapılana kadar duktus arteriyozus damarının açık kalmasını sağlayacak, prostoglandin E1 ilacının verilmesi hayati önem taşır.
Şekil 1: Patent duktus arteriyozus (PDA)
(Ao: Aorta; PA: Pulmoner arter; LA: Sol kulakçık; LV: Sol karıncık; RA: Sağ kulakçık; RV: Sağ karıncık)